Συνέντευξη με την Αγγέλικα Παπανικολάου, Μουσικό στο πλαίσιο των συνεντεύξεων με εργαζόμενους/ες στον χώρο του πολιτισμού ενόψει της πανεργατικής απεργίας της 9ης Νοέμβρη
Οι εργαζόμενοι στους χώρους πολιτισμού και τέχνης, όπως φάνηκε πολύ έκδηλα στην πανδημία, αντιμετωπίζουν πολύ δύσκολες εργασιακές συνθήκες (πολλές ώρες εργασίας, χαμηλές αμοιβές, εξουθένωση). Ποια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζετε; Υπάρχει σταθερή εργασία/εισόδημα;
Η εικόνα που μπορώ να μεταφέρω απ’ τους εργαζόμενους στον χώρο της τέχνης αφορά κυρίως τους μουσικούς και ιδιαίτερα αυτούς που απασχολούνται στον χώρο της εστίασης και των συναυλιών. Η πανδημία είναι μια στιγμή της ιστορίας που στην πραγματικότητα έπεσε σκιαγραφικό σε μια ήδη προβληματική κατάσταση όσον αφορά στις συνθήκες εργασίας. Το να είσαι επαγγελματίας μουσικός είναι κάτι που δυστυχώς χρειάζεται να το υπενθυμίζουμε συνεχώς στους εργοδότες, στους μαγαζάτορες, στον κόσμο τον ίδιο.
Η ανασφάλιστη εργασία είναι ένα απ’ τα πιο βασικά μας θέματα που καλούμαστε να διεκδικήσουμε σε κάθε νέο εργασιακό χώρο. Υπάρχει μια ευκολία απ την μεριά της εργοδοσίας να μας “κρύβει” σαν εργαζόμενους προκειμένου να γλιτώσει τις ασφαλιστικές μας εισφορές. Να θυμίσω την κυνικότητα με την οποία η ίδια υπουργός πολιτισμού δήλωσε ότι “που να ξέρουμε πόσοι εργάζονται στον χώρο της τέχνης αφού δουλεύουν μαύρα” νομιμοποιώντας στην πραγματικότητα αυτή την νοσηρή κατάσταση.
Οι ώρες που εργαζόμαστε πολλές φορές ξεφεύγουν απ’ την αρχική μας συμφωνία προκειμένου να καλύψουμε τις ανάγκες του χώρου/μαγαζιού χωρίς αυτό να σημαίνει αύξηση της αμοιβής μας. Οι γενικότερες συνθήκες όπως είναι η ανεπαρκής ή κακής ποιότητας και πολύ συχνά ανύπαρκτη ηχητική κάλυψη, η φασαρία απ’ τον κόσμο ακόμα και η ακατάλληλη θερμοκρασία του χώρου κ.ά. λειτουργούν σαν εμπόδιο στην δουλειά μας και μας εξαντλεί την ίδια στιγμή που καλούμαστε να διασκεδάσουμε τον κόσμο.
Η κατοχύρωση του επαγγέλματός μας με εργασιακούς όρους είναι κάτι που απασχολεί πολύ έντονα τον κλάδο μας κι ευτυχώς έχουν αρχίσει να γίνονται βήματα σ’ αυτήν την κατεύθυνση μέσα από τα συλλογικά μας όργανα αλλά κι από τον καθένα στον χώρο του.
Απασχολείστε μόνο με το χορό/μουσική/ηθοποιία… ή χρειάζεται να εργαστείτε σε 2η δουλειά για να μπορείτε να ανταπεξέλθετε στο κόστος ζωής;
Είναι πραγματικά πρόβλημα ότι ακόμα και στην κοινωνία έχει περάσει η εντύπωση ότι ο μουσικός είναι ίσως ένα χόμπι ή μια έξτρα απασχόληση αλλά όχι ένα κανονικό επάγγελμα.
Συχνά γίνεται ο διάλογος
“-Τι δουλειά κάνεις?
-Μουσικός
-Ωραία αλλά πώς βγάζεις χρήματα”
Είναι αλήθεια ότι πολλοί συνάδελφοι αναγκάζονται να κάνουν δεύτερη δουλειά, για να τα βγάλουν πέρα, εξαιτίας των κακών συνθηκών στον κλάδο μας κυρίως λόγω της ανασφάλιστης εργασίας και της έλλειψης σταθερότητας.
Είναι σημαντικό παρόλα αυτά για εμάς να μείνουμε στον χώρο ως επαγγελματίες μουσικοί προκειμένου να διεκδικήσουμε τους όρους και τις συνθήκες εργασίας.
Από πολλούς εργαζόμενους στο χώρο γίνονται δηλώσεις για κακοπληρωμένες αμοιβές, καθυστερήσεις πληρωμών αλλά ακόμα και η μη πληρωμή παρά το γεγονός της κανονικής εργασίας. Έχετε έρθει αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά; Και αν ναι, πώς αντιδράσατε; Υπήρχε κάποιος τρόπος διεκδίκησης;
Η πλειοψηφία των συμφωνιών που γίνονται ανάμεσα στους μουσικούς και τους εργοδότες είναι προφορικές. Απ αυτή τη συνθήκη εύκολα προκύπτει το πρόβλημα να αναιρεθεί κάποιο σκέλος της συμφωνίας είτε στον οικονομικό είτε σε κάποιον άλλο όρο χωρίς να μπορούμε να διεκδικήσουμε πολλές φορές και τίποτα. Μια άλλη συνηθισμένη εικόνα στον χώρο μας είναι να “μοιραζόμαστε” με τον εργοδότη μια κακή μέρα του μαγαζιού χωρίς έσοδα αλλά όχι και την καλή του. Μεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωμές συναντάμε και στις συνεργασίες μας με κρατικούς φορείς και δήμους όπου μπορεί να λάβουμε τις αμοιβές μας ένα εξάμηνο ή κι ένα χρόνο μετά ή και να χαθούν μέσα στην γραφειοκρατία του συστήματος. Φυσικά σε περίπτωση ακύρωσης μιας συναυλίας ελάχιστες είναι οι φορές που λαμβάνουμε αποζημιώσεις. Ο τρόπος αντιμετώπισης σ’ αυτές τις περιπτώσεις για να έχει αποτέλεσμα, είναι μόνο συλλογικός. Είτε πιέζοντας όλη η ομάδα των μουσικών και διεκδικώντας όλοι μαζί τα δεδουλευμένα είτε με την βοήθεια του συνδικαλιστικού μας οργάνου που είναι ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος κι έχει δείξει ότι έχει καλά αντανακλαστικά σε τέτοιες περιπτώσεις.
Πιστεύετε πως μπορούν να αλλάξουν ριζικά αυτές οι συνθήκες εργασίας; Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Θεωρείς πως με μια Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που κατοχυρώνει δικαιώματα και θα μπορούσε να προστατεύει τους εργαζόμενους, είναι εφικτό να υπάρξει μια αλλαγή;
Είναι σημαντικό ν αλλάξουν οι κακές συνήθειες στον χώρο μας. Επειδή η φύση της δουλειάς μας συνδέεται με την διασκέδαση και την ψυχαγωγία και γενικότερα με την τέχνη και την καλλιτεχνία πολλές φορές εμείς οι ίδιοι υποτιμούμε το κομμάτι το εργασιακό. Η συνείδηση ότι είμαστε εργαζόμενοι δεν είναι δεδομένη. Αυτό είναι ανάγκη ν αλλάξει. Έχουμε στα χέρια μας εργαλεία που μπορούμε ν αξιοποιήσουμε για να θέσουμε το πλαίσιο διεκδίκησης και στην συνέχεια να παλέψουμε γι’ αυτό. Η ΣΣΕ φυσικά και είναι το πιο βασικό όπλο προκειμένου να κατοχυρώσουμε το επάγγελμα του μουσικού και ν αλλάξουμε τους όρους εργασίας. Υπήρχε και παλαιότερα ΣΣΕ η οποία απαξιώθηκε στην πράξη. Χρειάζεται ανανέωση και πίστη απ’ την μεριά μας για την εφαρμογή της στην πράξη.
Έχουμε μπροστά μας την απεργία στις 9/11. Θεωρείτε πως μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο πίεσης και διεκδίκησης για την επόμενη μέρα των εργαζόμενων με σκοπό να βελτιωθεί η ζωή τους;
Η απεργία είναι ένα όπλο διεκδίκησης που δυστυχώς δεν είναι κατοχυρωμένο στον κλάδο μας ως μέσο πάλης, τουλάχιστον μέχρι τώρα. Παρόλα αυτά ως σύλλογος συμμετέχουμε και στηρίζουμε την απεργία. Το καλό είναι ότι τα τελευταία χρόνια όλο και πιο έντονα ανοίγει το θέμα, απασχολεί τους μουσικούς και συνειδητοποιείται η αναγκαιότητα της απεργίας ως μέσο διεκδίκησης. Πάντως ανοίγοντας το θέμα αυτό, αν και είναι μεγάλη η συζήτηση, θα ήθελα να πω πως νιώθω ότι υπάρχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ η απεργία να αποτελεί την κορύφωση ή έστω μια σημαντική στιγμή του αγώνα που κάνει ο εργαζόμενος κόσμος, με διάρκεια και κλιμάκωση με σκοπό να ενεργοποιηθεί η κοινωνία και να πιεστεί το σύστημα.
Μετά την εμφάνιση του metoo, παγκοσμίως και εγχώρια, μετά τις δημόσιες καταγγελίες, έχει αλλάξει η κατάσταση στο εργασιακό περιβάλλον; Συνεχίζουν παρόμοια περιστατικά? Και αν ναι, καταγγέλονται ή μένουν στην αδράνεια υπό το φόβο της απόλυσης/στιγματισμό στον ευρύτερο κόσμο του θεάματος;
Νομίζω πως ο καλλιτεχνικός χώρος ταρακουνήθηκε αρκετά με τα τελευταία γεγονότα παρόλο που δεν αισθάνομαι ότι υπήρξε ακριβώς δικαίωση για τα θύματα. Το θέμα άνοιξε όμως κι αυτό μόνο για καλό μπορεί να είναι. Άλλαξαν κάποια πράγματα στο μυαλό μας και κυρίως στην συνείδηση του κόσμου. Έχω την αίσθηση ότι λιγόστεψαν οι δικαιολογίες στο κεφάλι μας όταν πέφτουν στην αντίληψή μας περιστατικά βίας ή κακοποιητικής συμπεριφοράς και νιώθουμε πιο πολύ το αίσθημα της ευθύνης στο να παρέμβουμε ή να καταγγείλουμε το γεγονός.
Τέλος, ποιο θα ήταν το μήνυμα που θα δίνατε στους συναδέλφους για την επόμενη μέρα;
Η επόμενη μέρα νιώθω ότι έχει ξεκινήσει. Το συλλογικό μας όργανο, ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος, είναι ένας ζωντανός σύλλογος με τις όποιες αδυναμίες ή αγκυλώσεις, που όμως είναι ένα όπλο στα χέρια μας, που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε. Ειδικά μέσα στην πανδημία είδαμε μαζικές εγγραφές νέων μελών κι αυτό είναι κάτι που μας χαροποιεί. Επίσης θα ήθελα να ξαναπώ ότι η συνειδητοποίηση ότι ο μουσικός είναι εργαζόμενος είναι κάτι που πρέπει να μας ταλαιπωρήσει σαν σκέψη για να πάρουμε την κατάλληλη θέση μάχης στους χώρους εργασίας μας αλλά και στην κοινωνία. Έτοιμες απαντήσεις δεν υπάρχουν, είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε από τις καίριες ερωτήσεις.
