Συνέντευξη με τον Βαγγέλη Αμπατζή, Ηθοποιό στο πλαίσιο των συνεντεύξεων με εργαζόμενους/ες στον χώρο του πολιτισμού ενόψει της πανεργατικής απεργίας της 9ης Νοέμβρη
Οι εργαζόμενοι στους χώρους πολιτισμού και τέχνης, όπως φάνηκε πολύ έκδηλα στην πανδημία, αντιμετωπίζουν πολύ δύσκολες εργασιακές συνθήκες (πολλές ώρες εργασίας, χαμηλές αμοιβές, εξουθένωση). Ποια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζετε; Υπάρχει σταθερή εργασία/εισόδημα;
Πρώτον οι εργαζόμενοι στους χώρους πολιτισμού και τέχνης δεν αντιμετωπίζονται ως εργαζόμενοι. Η αντίληψη που κυριαρχεί είναι πως μάλλον πρόκειται για ανθρώπους, περίπου σαν χομπίστες, που έχουν την “ακραία” απαίτηση να πληρώνονται, να δουλεύουν σε ανθρώπινες εργασιακές συνθήκες, να έχουν εργασιακά δικαιώματα ή να έχουν λόγο σε αυτό που παράγουν. Η εργασία άρα και το όποιο εισόδημα δεν είναι σε καμία περίπτωση σταθερά, μιλάμε για ατομικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου (στην καλή περίπτωση που υπάρχουν συμβάσεις) διάρκειας κατά μ.ό. 3-5 μηνών. Φυσικά, από τη μία δουλειά στην άλλη προκύπτουν μεγάλα κενά ανεργίας που μπορεί να διαρκέσουν ακόμα και χρόνια. Σε αυτό το μεσοδιάστημα εάν ο εργαζόμενος-η, είναι τυχερός-ή, θα λάβει ένα πενιχρό επίδομα ανεργίας. Τα πράγματα φαντάζουν αδιέξοδα εάν προστεθούν στην εξίσωση οι οξυμένες συνθήκες ακρίβειας, οι τρομακτικές τιμές των ενοικίων ή η απλή επιθυμία να κάνει κανείς οικογένεια.
Απασχολείστε μόνο με το χορό/μουσική/ηθοποιία… ή χρειάζεται να εργαστείτε σε 2η δουλειά για να μπορείτε να ανταπεξέλθετε στο κόστος ζωής;
Είμαι από τους λίγους τυχερούς που απασχολούμαι αποκλειστικά ως ηθοποιός στο θέατρο. Για την ώρα… Όμως, δεν έχει φύγει από το μυαλό μου η σκέψη πως κάποια στιγμή ίσως αναγκαστώ να στραφώ στο δεύτερο πτυχίο μου που είναι η Πληροφορική. Η σκέψη αυτή έγινε εντονότερη τα πρώτα δύο χρόνια της πανδημίας, όταν το εργασιακό τοπίο στο θεατρικό χώρο ήταν μια έρημος χωρίς τέλος και αρχή.
Από πολλούς εργαζόμενους στο χώρο γίνονται δηλώσεις για κακοπληρωμένες αμοιβές, καθυστερήσεις πληρωμών αλλά ακόμα και η μη πληρωμή παρά το γεγονός της κανονικής εργασίας. Έχετε έρθει αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά; Και αν ναι, πώς αντιδράσατε; Υπήρχε κάποιος τρόπος διεκδίκησης;
Δεν νομίζω πως υπάρχει εργαζόμενος ή εργαζόμενη στο χώρο που να μην έχει βιώσει τουλάχιστον ένα από αυτά τα γεγονότα (συμπεριλαμβανομένων και συναδέλφων που θεωρούνται διάσημοι). Εγώ θα πρόσθετα και τις περιπτώσεις εργατικών ατυχημάτων που εργοδότες (παραγωγοί ή/και σκηνοθέτες) αρνούνται να αποζημιώσουν τον παθόντα ηθοποιό ενώ είναι κατάφωρα υπαίτιοι ή να λάβουν μέτρα ασφαλείας. Όπως και περιπτώσεις που οι παραγωγοί κατεβάζουν παραστάσεις ή δεν τις πραγματοποιούν καν -εν αντιθέσει με ό,τι έχει συμφωνηθεί- επειδή κάπου στην πορεία διαπίστωσαν ότι δεν τους συμφέρει ή λόγω covid φαίνεται να πέφτουν οι εισπράξεις.
Οι αντιδράσεις ποικίλουν. Πολλές φορές θα επικρατήσει ο φόβος των εργαζομένων είτε επειδή είναι αρκετά νέοι στη δουλειά και δεν είδαν πουθενά προοπτική νίκης, είτε επειδή δεν θέλουν να στιγματιστούν ως “δύσκολοι”, απείθαρχοι, απεργοί κλπ. Ο χώρος είναι αρκετά κλειστός και η ανεργία συντριπτική.
Αυτό όμως σημαίνει ότι το ίδιο εύκολα μπορούν να στιγματιστούν και οι εργοδότες όταν οι ηθοποιοί παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και δημοσιοποιούν αφενός τέτοιες πρακτικές και αφετέρου – το σημαντικότερο- οργανώνονται. Η μικρή μου εμπειρία στο χώρο έχει δείξει πως όποτε οι εργαζόμενοι καταφέρνουν να συσπειρωθούν, να συζητήσουν και να διεκδικήσουν τελικά νικούν. Κάποιες φορές μπορεί όχι αμέσως, μπορεί ακόμα όχι και στην ίδια δουλειά. Μακροπρόθεσμα όμως χτίζεται μια συνείδηση ανθρώπων που τα “όχι” τους φτιάχτηκαν με κόπο και έχουν αξία και ισχυρό αντίκρισμα.
Πιστεύετε πως μπορούν να αλλάξουν ριζικά αυτές οι συνθήκες εργασίας; Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Θεωρείς πως με μια Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που κατοχυρώνει δικαιώματα και θα μπορούσε να προστατεύει τους εργαζόμενους, είναι εφικτό να υπάρξει μια αλλαγή;
Η ύπαρξη Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας είναι τόσο ουσιώδης και αναγκαία όσο η τέχνη του ηθοποιού συνδέεται με το επάγγελμα του ηθοποιού. Με έναν τρόπο δεν υφίσταται το ένα εάν δεν υπάρχει το άλλο. Το ένα διαμορφώνει την ποιότητα και την επιβίωση του άλλου.
Όμως οι Συλλογικές Συμβάσεις απαιτούν και συλλογικούς αγώνες διαρκείας. Δεν μπορούν να συμφωνηθούν μέσα σε κλειστά γραφεία ορισμένων εργοδοτών σε ένα minimum διεκδικήσεων. Οι όροι των συμβάσεων οφείλουν να προκύψουν από τους ίδιους τους εργαζόμενους, από τις ανάγκες τους σήμερα. Όπως φυσικά δεν μπορώ να φανταστώ αυτές τις διεκδικήσεις έξω από ένα γενικευμένο πλαίσιο αγώνα. Αδυνατώ να φανταστώ τους αγώνες για τις ΣΣΕ αποκομμένους από το αίτημα και το στόχο να ανατραπεί τώρα ο νόμος Χατζηδάκη. Οι άριστοι των κυβερνήσεων μας προτρέπουν να δούμε τη ζωή λίγο “ολιστικά”. Ας τους επιστρέψουμε ένα απολαυστικό χαστούκι ολιστικών αγώνων.
Έχουμε μπροστά μας την απεργία στις 9/11. Θεωρείτε πως μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο πίεσης και διεκδίκησης για την επόμενη μέρα των εργαζόμενων με σκοπό να βελτιωθεί η ζωή τους;
Η απεργία στις 9/11 είναι όχι μόνο κομβικό μέσο πίεσης και διεκδίκησης αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει ακόμα και εφαλτήριο για έναν παρατεταμένο γύρο κλιμακούμενων κινητοποιήσεων. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τους πρόσφατους αγώνες των εργατικών συνδικάτων της Γαλλίας και ας στοχεύσουμε και σε επόμενες πολλές γενικές απεργίες.
Μετά την εμφάνιση του metoo, παγκοσμίως και εγχώρια, μετά τις δημόσιες καταγγελίες, έχει αλλάξει η κατάσταση στο εργασιακό περιβάλλον; Συνεχίζουν παρόμοια περιστατικά? Και αν ναι, καταγγέλονται ή μένουν στην αδράνεια υπό το φόβο της απόλυσης/στιγματισμό στον ευρύτερο κόσμο του θεάματος;
Σίγουρα έχει ανοίξει η σχετική συζήτηση από εκεί που δεν υπήρχε καν. Εκεί που για χρόνια τέτοια περιστατικά θάβονταν ή ακόμα χειρότερα συνέθεταν απλώς την ζοφερή “ιδιοτροπία” κάποιου celebrity (γιατί συνήθως οι θύτες είναι άνθρωποι με εξουσία, από τα υψηλότερα κλιμάκια της καλλιτεχνικής ιεραρχίας) τώρα είναι πιο ορατά και σε έναν βαθμό καταγγέλλονται. Αυτό δε σημαίνει πως έχουν εξαλειφθεί. Ο φόβος των θυμάτων είναι εκεί και ευνοείται βεβαίως από τα κυρίαρχα media ή από την αστική δικαιοσύνη (βλέπε περίπτωση Λιγνάδη). Όπως επίσης ενώ έγινε πολύς λόγος για τα θύματα, οι ιστορίες τους και τα βιώματά τους έγιναν αντικείμενο προβολής για τρίτους. Στο τέλος όμως αυτό που θα μετρήσει είναι η έμπρακτη αλληλεγγύη. Ο καιρός θα το δείξει.
Τέλος, ποιο θα ήταν το μήνυμα που θα δίνατε στους συναδέλφους για την επόμενη μέρα;
Πραγματικά δε βρίσκω να υπάρχουν έτοιμες συνταγές για την επόμενη μέρα. Θα επιχειρήσω μόνο διαισθητικά να δω τις επόμενες μέρες από καλλιτεχνική σκοπιά γιατί μ’ αυτή είμαι λίγο πιο εξοικειωμένος. Και αναρωτιέμαι από τι υλικό θα είναι φτιαγμένοι οι επόμενοι ρόλοι μας; Από το τσουρούτικο υλικό της καθημερινής ήττας, από τη συνήθεια του να βλέπουμε και να μη μιλάμε, από τη σιγουριά των συμβιβασμών; Ή από την εξαντλητική ενέργεια των αγώνων, από το ρίσκο του να υπερασπιζόμαστε την ύπαρξη μας και την ανάγκη για μια άλλη απελευθέρωση; Αργά ή γρήγορα η επιλογή θα αποτυπωθεί και στην τέχνη μας.
