της Kaisha S. Johnson
μετάφραση: Δημήτρης Γκιούλος

«Δεν πιστεύω αυτά που λέτε, γιατί βλέπω τι κάνετε»  James Baldwin

Κινούμαι μεταξύ θυμού και πόνου αυτές τις μέρες. Μπρος και πίσω. Σύμφωνα με όσα έγραφε η πνευματική οδηγός μου, Audre Lorde, αυτές οι εκφάνσεις του θυμού μπορούν να αποτελέσουν μια ισχυρή πηγή ενέργειας στην υπηρεσία της προόδου και της αλλαγής.  Θα έλεγα ότι ο θυμός μου είναι κάτι περισσότερο από αληθινό συναίσθημα αυτήν τη στιγμή. Θα έλεγα ότι ο θυμός μου είναι κάτι περισσότερο από έγκυρο συναίσθημα αυτήν τη στιγμή. Αλλά στην πραγματικότητα, ο θυμός μου δεν έχει εκδηλωθεί εξαιτίας της κρατικής δολοφονίας ενός ακόμη μαύρου και της κοινωνικής αναταραχής που ξέσπασε, αλλά λόγω της αντίδρασης του κόσμου της τέχνης μετά από αυτή.

Σαν σε συγχρονισμό, οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί και τα πολιτιστικά ιδρύματα σε όλη τη χώρα παρελαύνουν δηλώσεις «αλληλεγγύης» σε αυτή τη συγκυρία. Έχω σταματήσει να μετρώ (και να διαβάζω) τα ατελείωτα email που έχω λάβει από καλλιτεχνικούς οργανισμούς που αναφέρουν πώς στέκονται αλληλέγγυα με τους μαύρους. Δηλώσεις που δηλώνουν ότι αναστέλλουν τις λειτουργίες και τον προγραμματισμό τους -γκαλά και δημαρχεία και τα εκπαιδευτικά προγράμματα «γίνονται μαύρα»-. Πόσο χαριτωμένο. Τώρα, ξαφνικά, τα παραδοσιακά κυρίαρχα ιδρύματα για τις τέχνες των λευκών θέλουν να είναι «αλληλέγγυα» με τους μαύρους; Ξέρω πώς είναι η αλληλεγγύη. Και δεν είναι έτσι.

Πέρασα το μεγαλύτερο κομμάτι της τελευταίας δεκαετίας να ηγούμαι της WOCA (έγχρωμες γυναίκες στις τέχνες), ενός οργανισμού αφιερωμένου στην ενίσχυση των φωνών των έγχρωμων γυναικών στην πρωτοπορία των τεχνών. Καθισμένη σε δωμάτια γεμάτα από εκπροσώπους όλων των φύλων, κουβεντιάζοντας για ώρες το πώς τα συστήματα καταπίεσης, συγκεκριμένα ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η λευκή υπεροχή, επηρεάζουν τον τομέα των τεχνών, από την ηγεσία και την κουλτούρα της οργάνωσης, έως τις καλλιτεχνικές τάσεις και τους φιλανθρωπικούς κύκλους. Είχα ατελείωτες συζητήσεις με τους -κατά κύριο λόγο λευκούς- θεσμούς που κυριαρχούν στον τομέα μας και επιτρέψτε μου να σας πω ότι, όχι μόνο μου έχουν δείξει ότι δεν είναι αλληλέγγυοι με τους μαύρους, αλλά μου έδειξαν ότι είναι εναντίον μας.

Μερικές από αυτές τις περιπτώσεις ήταν κάπως έτσι:

• Ένα ιδιαίτερα επιφανές ίδρυμα της πόλης, που ζήτησε τη βοήθειά μου στην προσπάθειά του να δημιουργήσει καλύτερα «μαθήματα ισότητας», ώστε ο οργανισμός του να είναι υπόλογος στις κοινότητες που εξυπηρετεί, έκανε πίσω την πιο κρίσιμη στιγμή. Ενώ είχαν περάσει ώρες συζητήσεων -μια γραπτή πρόταση, πολλή δωρεάν πνευματική και συναισθηματική εργασία για να συγκεντρωθεί μια ομάδας έμπειρων και ικανών μαύρων γυναικών- ξαφνικά δεν υπήρχε αρκετός χρόνος, χρήματα ή κοινοτική αγορά για να πραγματοποιήσει ο οργανισμός την πρωτοβουλία. Και αυτό αφού έχουν ζητήσει και λάβει τα χρήματα της επιχορήγησης για να κάνουν τη συγκεκριμένη δουλειά.
• Ένα χρηματοδοτούμενο ίδρυμα πλησιάζει τη WOCA από μόνο του, με την επιθυμία να υποστηρίξει το έργο μας και να μας δώσει ένα «δώρο» γιατί αυτό που κάνουμε είναι «σημαντικό». Αλλά αυτό το δώρο συνοδεύεται από μερικές δεσμεύσεις -δεκάδες ώρες γραφειοκρατίας, μια ατελείωτη κατανάλωση ψυχικής ενέργειας και διοικητικής ικανότητας- που γνωρίζουν ότι δεν διαθέτει αυτή η οργάνωση μαύρων γυναικών. Όταν αμφισβητώ τη διαδικασία με μια πρόταση για έναν πιο δίκαιο τρόπο συνεργασίας με οργανισμούς μαύρων που δεν έχουν επαρκείς οικονομικούς πόρους, ακούω πράγματα όπως «λογοδοσία στο διοικητικό συμβούλιο» και «έτσι κάνουμε εμείς τα πράγματα εδώ πέρα».
• Ένας εξέχων οργανισμός έρχεται σε επαφή μαζί μου, με την αίσθηση του επείγοντος, για να βοηθήσω στην επιμέλεια κάποιου προγράμματος «διαφορετικότητας», πιθανότατα για να διορθώσω κάποιες παρωχημένες πολιτικές που είχαν ενσωματώσει. Μετά από πολλές συζητήσεις και ώρες εργασίας με τους καλλιτέχνες και τις διάφορες κοινότητές τους, οι προτάσεις που κάνω τελικά απορρίπτονται, με μια εξήγηση του στυλ «Σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαμε να το κάνουμε τώρα, αλλά τελικά θα περιμένουμε μέχρι τον μήνα της Μαύρης Ιστορίας τον επόμενο χρόνο».
• Ένα πολιτειακό συμβούλιο τεχνών με επιρροή, με καλεί να υπηρετήσω στην επιτροπή επιχορηγήσεων για ένα από τα κονδύλια πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, επειδή θέλουν να δημιουργήσουν μια πιο «δίκαιη» διαδικασία επιχορήγησης και θα ήθελαν πραγματικά να εξασφαλίσουν μια πιο «διαφορετική» ομάδα επίτροπων. Επισυναπτόμενο σε αυτήν την πρόσκληση είναι και ένα σημείωμα που λέει ότι θα μου ζητηθεί να διαβάσω τουλάχιστον 60 αιτήσεις, να κρατήσω λεπτομερείς σημειώσεις για την κάθε μία και να τις παρουσιάσω αυτοπροσώπως μέσα σε δύο μέρες. Δωρεάν. Στην απαντητική μου επιστολή στον διευθυντή, επισημαίνω ότι αυτό το αίτημα είναι, στην πραγματικότητα, αντιθετικό στην αναζήτησή τους για δικαιοσύνη, ζητώντας από τους μαύρους και καφετί ανθρώπους, εκείνους που είναι πιο πιθανό να υποχρηματοδοτούνται και να μην διαθέτουν επαρκή προσωπικό, να δωρίσουν τον χρόνο τους με αυτόν τον τρόπο, μια επιστολή που δεν παίρνει απάντηση. Μέχρι τον επόμενο χρόνο, όταν εμφανίζονται ξανά -με κάτι που μοιάζει με μια περίπτωση θεσμικής αμνησίας- ρωτώντας αν μπορώ να υπηρετήσω, και αν όχι, αν θα μπορούσα να προτείνω κάποιους άλλους έμπειρους μαύρους πρωτοπόρους των τεχνών, μιας και δεν μπορούν να βρουν κάποιον.

Θα μπορούσα να συνεχίσω για ώρες. Εργάζομαι στις τέχνες για πάνω από 20 χρόνια και μόλις ανέφερα μερικές εμπειρίες από τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτά δεν είναι ανέκδοτα. Αυτά είναι ζωντανά παραδείγματα που θα μπορούσαν να παρέχουν έναν αριθμό εμπειρικών δεδομένων. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πώς εμφανίζεται η λευκή κουλτούρα υπεροχής σε όλα. Δεν υπάρχει χώρος για αλληλεγγύη στην κουλτούρα της λευκής υπεροχής. Ο καπιταλισμός δεν το επιτρέπει. Η πατριαρχία δεν το επιτρέπει. Ο πατερναλισμός δεν το επιτρέπει. Η συσσώρευση δύναμης δεν το επιτρέπει.

Παρόλο που με μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια βοηθάω τους συναδέλφους των τεχνών όλων των φυλετικών και πολιτισμικών υποβάθρων να κατανοήσουν καλύτερα το πόσο διαπεραστική και ολέθρια είναι η λευκή υπεροχή και ο ρατσισμός στον τομέα μας και μέσα στις οργανώσεις μας, δεν έχει να κάνει με την «αλλαγή του τρόπου σκέψης», όπως ορισμένοι επαγγελματίες της φυλετικής ισότητας θα σας έκαναν να πιστέψετε. Ειλικρινά, δε με νοιάζει να αλλάξω τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Αναφέρομαι στην αλλαγή του συστήματος. Και, ναι, ενώ καταλαβαίνω ότι οι άνθρωποι δημιουργούν συστήματα, δεν έχω τον χρόνο ή την ενέργεια για να αλλάξω την ψυχολογία του καθενός. Μπορώ να σας λέω ότι οι ζωές των μαύρων έχουν αξία όλη την ημέρα και να εξακολουθούμε να στερούμαστε τη δουλειά που θέλουμε, να αμειβόμαστε με ψίχουλα για την performance που θα κάνουμε, να είμαστε εκτός των κέντρων αποφάσεων. Να εξακολουθούν να μας πνίγουν σε δημόσια θέα. Έχω ζήσει σε αυτήν τη γη αρκετό καιρό για να ξέρω ότι το μόνο άτομο που μπορώ να αλλάξω είμαι εγώ. Μέρος της δουλειάς μου, είναι να βοηθήσω στη διευκόλυνση του κριτικού διαλόγου γύρω από την ιστορία και τα γεγονότα και, να ενεργοποιώ την κριτική σκέψη, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τα συστήματα, προκειμένου να μπορούν να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις για το πώς επιλέγουν να συμμετάσχουν εντός ή εκτός αυτών.

Μερικές φορές, αυτή η έλλειψη συμμετοχής οδηγεί στο να «σε εγκαλούν». Ειλικρινά, δεν προσυπογράφω τη συγκεκριμένη αντιμετώπιση στην κουλτούρα  αυτής της γενιάς. Μπορεί να είναι αναποτελεσματική στη δημιουργία συστημικών αλλαγών, ωστόσο, μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος που κάποιος έχει, οπότε το δέχομαι. Αλλά, συχνά συμπυκνώνει τον ρατσισμό ή το σεξισμό ή την υπεροχή των λευκών σε ένα κακό άτομο ή σε μια ομάδα κακών ανθρώπων. Έτσι τα ΜΜΕ κυκλοφορούν βίντεο των Amy (1) ή των Karen (2) που κάνουν κακά ή «ρατσιστικά» πράγματα. Έτσι οι κυρίαρχοι οργανισμοί των λευκών τεχνών δημοσιεύουν δηλώσεις αλληλεγγύης, έτσι ώστε να μην στιγματιστούν ως Karen ή Amy. Και οι άνθρωποί μας κάνουν αυτό, αντί πραγματικά να προσπαθούν να ρίξουν εκείνα τα συστήματα που καταπιέζουν και στα οποία οι ίδιοι συμμετέχουν ενεργά και τα διαιωνίζουν.

Ο ρατσισμός και η λευκή υπεροχή ενσωματώνονται στον ίδιο τον ιστό αυτού του σχήματος που ονομάζουμε μη κερδοσκοπικός τομέας των τεχνών. Και επειδή αυτό που κάνουμε εδώ είναι απλώς μια αντανάκλαση αυτών που κάνουμε στον κόσμο, δεν χρειάζομαι δηλώσεις αλληλεγγύης. Οι μαύροι πεθαίνουν σε δυσανάλογα ποσοστά στα χέρια των μπάτσων ή από COVID-19. Σύντομα δεν θα χρειαστεί να προστατέψουμε τόσο έντονα τον χώρο των τεχνών, γιατί δεν θα έχει μείνει κανείς μας να παίξει στις παραστάσεις ή να κάτσει στις καρέκλες των θεατών.

Δεν σας εγκαλώ. Τα λέω όλα αυτά γιατί σας αγαπώ. Σ’αγαπώ κόσμε των τεχνών. Και σύμφωνα με τον άλλο πνευματικό μου οδηγό, James Baldwin, «Αν σε αγαπώ, πρέπει να σε κάνω να αντιληφθείς τα πράγματα που δεν βλέπεις». Σταματήστε λοιπόν με τις κοινοτοπίες περί αλληλεγγύης. Και σταματήστε να ολοκληρώνετε τις δημόσιες τοποθετήσεις σας με το τετριμμένο «Σας βλέπουμε και είμαστε μαζί σας». Δεν με βλέπεις. Αλλά εγώ σε βλέπω.

Αν θέλετε να υποστηρίξετε το έργο Women of Color in the Arts (WOCA), επισκεφθείτε τη διεύθυνση: https://fundraising.fracturedatlas.org/women-of-color-in-the-arts.

(1) Amy Cooper – Central Park birdwatching incident (2) Karen (slang)

Πηγή: Medium
Εικόνα: Adee Roberson, When you were mine, 2016, risograph print