Επιστήμη και Τεχνολογία: Πρόσημο και Προοπτικές
[Καλοκαίρι2017#τεύχος 30]
Το 1933, ο Νέλσον Ροκφέλερ, ο -τότε- πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, παρήγγειλε στον Ντιέγκο Ριβέρα, γνωστό -πλην όμως κομμουνιστή- καλλιτέχνη, τη δημιουργία μιας τοιχογραφίας που θα κοσμούσε το Κέντρο Ροκφέλερ της Νέας Υόρκης. Το θέμα της τοιχογραφίας ήταν «ο άνθρωπος στο σταυροδρόμι, ατενίζοντας με ελπίδα και υψηλό όραμα την επιλογή ενός νέου και καλύτερου μέλλοντος» (Man at the Crossroads Looking with Hope and High Vision to the Choosing of a New and Better Future). Στο τελικό έργο του Ριβέρα – το οποίο καταστράφηκε μετά την ολοκλήρωσή του, το 1934, έπειτα από απαίτηση του Ροκφέλερ- απεικονίζονταν στο κεντρικό πλάνο ένας εργάτης πάνω σε προπέλα -οι έλικες της οποίας περιείχαν άτομα και κύτταρα σε φάση διαίρεσης- ενώ στο γενικό πλάνο ‘’συγκρούονταν’’ από τη μια ο καπιταλιστικός, ‘’πλούσιος’’, συντηρητικός και θρησκευτικός κόσμος και από την άλλη η σοβιετική, σοσιαλιστική ουτοπία του Λένιν και του κόκκινου στρατού.
Το έργο του Ριβέρα που τελικά ανακατασκευάστηκε από τον ίδιο, στην πόλη του Μεξικό, το 1934, υπό τον τίτλο «Ο άνθρωπος, ελεγκτής του σύμπαντος» (Man, controller of the universe), αποτυπώνει με εξαιρετικά εύστοχο τρόπο τον κεντρικό ρόλο που κατέχουν η επιστήμη και η τεχνολογία – προϊόντα και τα δύο της ανθρώπινης διάνοιας- στη διαρκή σύγκρουση των δύο κόσμων: του καπιταλιστικού και του σοσιαλιστικού.
Το τριαντακοστό τεύχος των ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ είναι αφιερωμένο στην επιστήμη και την τεχνολογία. Μέσα από μια σειρά κειμένων, επιχειρούμε να αναδείξουμε πτυχές της -αν μη τι άλλο- πολυδαίδαλης και ταυτόχρονα ραγδαίας εξέλιξής τους στην πορεία των χρόνων, τις προοπτικές αλλά και το πρόσημο αυτών σε σχέση με την κοινωνία και τις ανάγκες της.
Στο παρόν τεύχος, μελετάμε την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση: την εποχή της αυτοματοποίησης και της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης και της αποκρυπτογράφησης του ανθρώπινου εγκεφάλου. Την εποχή που ‘’με το πάτημα ενός κουμπιού’’ στο smartphone, τα σύγχρονα -δυτικά ως επί το πλείστον- νοικοκυριά τίθενται σε πλήρη λειτουργία. Την εποχή που το διαδίκτυο έχει εισβάλλει στις ζωές μας και τα social media έχουν υποκαταστήσει τις -δια ζώσης- δημόσιες και κοινωνικές σχέσεις. Ταυτόχρονα, ανοίγουμε τη συζήτηση σε σχέση με το πολιτικό και πολιτιστικό γέννημα της περιόδου: το μεταμοντέρνο.
Τι προνόμια αλλά και τι κινδύνους κρύβει μέσα της αυτή η επιστημονική και τεχνολογική άνθιση; Και, αν ο καπιταλισμός διαλέξει τα ρομπότ, οι άνθρωποι τι θα απογίνουν; Πως χρησιμοποιούνται οι νέες τεχνολογίες στη διαδικασία ξεπεράσματος της καπιταλιστικής κρίσης, αλλά και πως γεννούν νέες κρίσεις; Ποια είναι η σχέση και η θέση της αριστεράς και του εργατικού κινήματος μπροστά σε αυτά; Μπορεί η ‘’αγωνία αυτού του τόπου για ζωή’’ να βρεί καταφύγιο σε μια ανθρωποκεντρικά προσανατολισμένη και σοσιαλιστικά δομημένη ερευνητική διαδικασία; Ο πυρήνας της γνώσης, και άρα οι εφαρμογές της στις θετικές επιστήμες και στις νέες τεχνολογίες, είναι αντικειμενικός ή φέρει το ιδεολογικό φορτίο της εποχής και ως εκ τούτου διακυβεύεται κατ’αντιστοιχία της διαρκώς εξελισσόμενης ταξικής πάλης;
Σίγουρα το μέγεθος και εύρος της συγκεκριμένης θεματικής είναι τέτοιο που, σε καμία περίπτωση ένα θεωρητικό περιοδικό, όπως οι ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ δεν μπορεί -τουλάχιστον με μιας- να τα καλύψει. Γι αυτό και η επιλογή των περιεχομένων έγινε με τρόπο τέτοιο που να καλύπτει τις βασικές – έστω – για εμάς, συντεταγμένες του ‘’σύγχρονου κόσμου της πληροφορίας’’.
Πάνω σε αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα, το τριακοστό τεύχος των ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ, επιχειρεί να ανοίξει μια συζήτηση που -ευελπιστούμε- να μην περιοριστεί στα στενά όρια του περιοδικού μας. Αντίθετα προσδοκούμε να προβληματίσει, να συνεχιστεί και να βαθύνει στους κόλπους της ανυπότακτης Αριστεράς που αναζητά το σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα της εργατικής χειραφέτησης. Κι αυτό, ακριβώς επειδή έχουμε βαθιά πίστη στο ότι, η επιστήμη και οι νέες τεχνολογίες πρέπει και μπορούν να έχουν κεντρικό ρόλο, στην προσπάθεια οικοδόμησης μιας σύγχρονα κομμουνιστικής κοινωνίας.
Πρωτίστως όμως ελπίζουμε, μέσα από αυτή τη συζήτηση, να συμβάλλουμε στην αναγκαία προσπάθεια της κατακερματισμένης, απογοητευμένης αλλά υπερ-μορφωμένης νεολαίας της ‘’κοινωνίας της πληροφορίας’’ να επαν-οικιοποιηθεί τον ‘’ψηφιακό’’ -και όχι μόνο- πλούτο που η ίδια σκέφτεται, καταγράφει και παράγει.
Καλή ανάγνωση!
Το περιοδικό Αναιρέσεις μπορείτε να το βρείτε στο Φεστιβάλ ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ, στις Λέσχες ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ, καθώς και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία.
Φεστιβάλ ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ:
Αθήνα: 2-3-4 Ιούνη, Γεωπονική Σχολή (Ιερά οδός)
Θεσσαλονίκη: 2-3-4 Ιούνη, Ιβανόφειο
Πάτρα: 2-3 Ιούνη, Παλαιά Σφαγεία (πρώην Πολιτεία)
Λάρισα: 9 Ιούνη, Πλ. Λαμπρούλη – Φρούριο
Βόλος: 10 Ιούνη, Πολυτεχνείο – Πεδίον Άρεως
Γιάννενα: 9-10 Ιούνη , Θεατράκι (σκάλα)
Λέσχες ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ:
Αθήνα: Ιπποκράτους 175 & Λασκάρεως, Εξάρχεια
Θεσσαλονίκη: Σιατίστης 8, στέκι πίσω από τη θεολογική ΑΠΘ
Πάτρα: Ζαΐμη 69 Α
Χανιά: Νεάρχου 39
