Άρθρο του Βασίλη Τσιράκη στο ΠΡΙΝ
Η αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων πήρε στις αρχές του 21ου αιώνα –τα χρόνια της επίπλαστης ανάπτυξης– νέα χαρακτηριστικά και μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου επίθεση ενάντια στην εργασία. Η εξέλιξη αυτή δεν θα μπορούσε παρά να έχει την αντανάκλασή της στην τέχνη και ειδικότερα στην πιο λαϊκή εκδοχή της, τον κινηματογράφο. Προφανώς, οι 15 ταινίες που επελέγησαν από το 2000 έως σήμερα είναι ενδεικτικές και δεν βλέπουν από την ίδια οπτική γωνία τα πράγματα. Μέσα σε αυτές υπάρχουν ταινίες από καθαρά ταξική σκοπιά, αλλά και ταινίες που κρατούν αποστάσεις από τις βαθύτερες αιτίες των πραγμάτων. Όλες όμως έχουν να μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες, τις οποίες δεν θα βρούμε στην πολιτική, μια που ο κινηματογράφος, όπως και εν δυνάμει κάθε τέχνη, έχει την ικανότητα να αναδεικνύει υπόγεια κοινωνικά ρεύματα και απόκρυφες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ψωμί και τριαντάφυλλα
Κεν Λόουτς, 2000
Η Μάγια, μια Μεξικάνα μετανάστρια, πιάνει δουλειά ως καθαρίστρια σε ένα μεγάλο κτίριο στο Λος Άντζελες, όπου στεγάζονται πολυεθνικές. Εκεί γνωρίζει έναν αριστερό συνδικαλιστή, πολιτικοποιείται και συμμετέχει ενεργά στον αγώνα για καλύτερες συνθήκες δουλειάς αλλά και στην προσπάθεια ίδρυσης εργατικού σωματείου.
– Εργάτες ενωμένοι ποτέ νικημένοι.
Ο Πωλ, ο Μικ και οι άλλοι
Κεν Λόουτς, 2001
Όταν το 1995 οι αγγλικοί σιδηρόδρομοι ιδιωτικοποιούνται, ο Πωλ, ο Μικ και η παλιοπαρέα τους, εργάτες στους σιδηρόδρομους του Νότιου Γιορκσάιρ, έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε δύο κακά. Την πενιχρή αποζημίωση απόλυσης τους ή τη συνέχιση της εργασίας τους στη νέα ιδιω-τική εταιρεία κάτω από απάνθρωπες συνθήκες και με λιγότερες αποδοχές.
– Μια αδυσώπητη κριτική στον θατσερισμό.
Όλα ή τίποτα
Μάικ Λι, 2002
Σε μια εργατική γειτονιά του Λονδίνου, μια φτωχή λαϊκή οικογένεια ζει παραδομένη στην απόλυτη μιζέρια, με τις μεταξύ τους σχέσεις κλονισμένες. Όμως ένα ξαφνικό πρόβλημα υγείας του γιου τους θα τους κάνει να επανεκτιμήσουν τις απόψεις τους και να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους.
– Μια καταβύθιση στη μη ορατή ζωή της εργατικής τάξης της Αγγλίας
Το τσεκούρι
Κώστας Γαβράς, 2005
Μπρουνό, ένας σαραντάρης, οικογενειάρχης πατέρας δύο παιδιών που εργάζεται επί 15 χρόνια σε μεγάλη χαρτοβιομηχανία, απολύεται. Αδυνατώντας επί δυο χρόνια να βρει δουλειά και σε κατάσταση απελπισίας, αποφασίζει να δολοφονήσει ένα υψηλό διευθυντικό στέλεχος, ώστε να πάρει τη θέση του. Πρέπει όμως αμέσως μετά να εξοντώσει και τους ανταγωνιστές του με μεγαλύτερα προσόντα από αυτόν, ώστε να είναι σίγουρη η δική του πρόσληψη.
– Ο καπιταλισμός του άκρατου ανταγωνισμού και του «ο θάνατός σου η ζωή μου».
Irina Palm
Σαμ Γκαρμπάρσκι, 2007
Ο εγγονός της 50χρονης Μάγκι είναι σοβαρά άρρωστος στο νοσοκομείο και τα φάρμακα που χρειάζεται κοστίζουν πολύ περισσότερο απ’ όσα μπορούν να πληρώσουν οι γονείς του. Η πολιτεία αρνείται κάθε βοήθεια και οι τράπεζες απορρίπτουν την αίτηση για δάνειο. Έτσι αναγκάζεται να πιάσει δουλειά σε sex shop, προκειμένου να βοηθήσει το άρρωστο εγγονάκι της. Κανείς όμως από
το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της δεν γνωρίζει τίποτα.
– Ένα κωμικοτραγικό σχόλιο στην πορνογραφική πλευρά του καπιταλισμού.
Ραντεβού στον αέρα
Τζέισον Ράιτμαν, 2009
Ο Ράιαν (Τζορτζ Κλούνει), ένας κυνικός και αδίστακτος χαρακτήρας, οπαδός του ατομικισμού, ενσυνείδητος εργένης με ευκαιριακή άποψη για τον έρωτα, περνά τη ζωή του στα ξενοδοχεία και τα αεροδρόμια ταξιδεύοντας στις πολιτείες των ΗΠΑ στις οποίες γίνονται απολύσεις προσωπικού. Η δουλειά του είναι να «παρηγορεί» τον υποψήφιο προς απόλυση, προτείνοντάς του ένα «εναλλακτικό σχέδιο», που βασίζεται σε ένα ανολοκλήρωτο προσωπικό του όνειρο — αφού έχει προηγουμένως μελετήσει προσεκτικά το βιογραφικό του.
– Όταν το κεφάλαιο επιχειρεί να χρυσώσει το χάπι της απόλυσης.
Le capital
Κώστας Γαβράς, 2012
Ο Μαρκ πιστεύει πως το χρήμα είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να σου αγοράσει σεβασμό και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί να το ξοδέψεις. Η καριέρα του απογειώνεται, όταν αναλαμβάνει τη διεύθυνση μιας από τις πιο ισχυρές τράπεζες της Ευρώπης, όπου έρχεται αντιμέτωπος με σκοτεινές οικονομικές συναλλαγές, τραπεζικές απάτες μεγατόνων, οικονομικούς παράδεισους, hedgefunds και αθέμιτα κέρδη.
– Το χρήμα στον καπιταλισμό είναι σαν το σκυλί, θέλει παιχνίδι.
Δυο ημέρες, μια νύχτα
Αδελφοί Dardenne, 2014
Η Σαντρά, μια εργαζόμενη μητέρα, έχει στη διάθεσή της ένα σαββατοκύριακο για να πείσει τους 16 συναδέλφους της να αλλάξουν γνώμη και να συμφωνήσουν με την επαναπρόσληψή της. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να τους πείσει να αποποιηθούν το μπόνους τους, όρο που έχει θέσει η εργοδοσία, ώστε να επανέλθει στη δουλειά της μετά από μακρόχρονη απουσία της λόγω προβλημάτων υγείας.
– Η αλληλεγγύη το όπλο των εργατών.
Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ
Κεν Λόουτς, 2016
Ο Ντάνιελ, ένας 59χρονος ξυλουργός, παρόλες τις κατηγορηματικές ιατρικές γνωματεύσεις που επιβεβαιώνουν την ανικανότητά του για εργασία, δεν μπορεί για γραφειοκρατικούς λόγους να πάρει το κρατικό επίδομα, κινδυνεύοντας να μείνει άστεγος και χωρίς εισόδημα. Όμως απέναντι στην καφκικού τύπου οδύσσεια που βρίσκει μπροστά του, δεν θα το βάλει κάτω και θα κάνει τα αδύνατα δυνατά να κατακτήσει το δίκιο του.
– Το τέλος του κράτους πρόνοιας στον σύγχρονο καπιταλισμό.
Στους διαδρόμους
Τόμας Στούμπερ, 2018
Ο εσωστρεφής και ντροπαλός Κρίστιαν πιάνει δουλειά σε σούπερ μάρκετ, όπου βλέπει παντού τη δυστυχία και τους υπαλλήλους του πολυκαταστήματος να καταναλώνουν παράνομα τα «ληγμένα» τρόφιμα. Εκεί θα γνωρίσει τη Μάριον και θα ανακαλύψει την αγάπη, τη φιλία και έναν ολοκαίνουργιο κόσμο. Ώσπου μια μέρα η Μάριον δεν εμφανίζεται στη δουλειά της.
– Ο αγώνας για την επιβίωση και οι διαδρομές της μοναξιάς σε μια μουντή πραγματικότητα.
Σε πόλεμο
Στεφάν Μπριζέ, 2018
Ο Λοράν, ένας ασυμβίβαστος εργάτης, μπαίνει μπροστάρης στον αγώνα των εργαζομένων μιας πολυεθνικής εταιρείας για την ανατροπή της απόφασης της διοίκησης να κλείσει το εργοστάσιο και να απολύσει πάνω από χίλιους εργαζόμενους, 0ππαρά τα τεράστια κέρδη της. Μια οξυδερκής ματιά, όχι μόνο στην αντίθεση εργατών-εργοδοσίας, αλλά και στις τάσεις μέσα στους ίδιους τους εργάτες και το συνδικαλιστικό τους κίνημα.
– Αν αγωνιστείς, μπορεί να χάσεις, αν δεν αγωνιστείς έχεις ήδη χάσει.
Η δουλειά της
Νίκος Λεμπό, 2018
Η Παναγιώτα, μια σαραντάρα «άβγαλτη» νοικοκυρά θα αναζητήσει για πρώτη φορά δουλειά και θα προσληφθεί ως καθαρίστρια, όταν ο άντρας της απολύεται. Η ζωή της εργατικής οικογένειας θα αλλάξει και η Παναγιώτα θα σταθεί για πρώτη φορά στα πόδια της, παρά τις δυσκολίες να συνδυάσει τα καθήκοντα της ως εργαζόμενη και «καλή» σύζυγος και μητέρα δύο παιδιών. Σε συνθήκες μάλιστα μιας εκμεταλλευτικής και πατριαρχικής κοινωνίας, όπου αυτό που προσφέρεις σε καμιά περίπτωση δεν σου επιστρέφεται.
– Προχώρα μπροστά, ακόμα και αν όλα γύρω σου σε κατατρέχουν.
The Company Men
Τζον Γουέλς, 2019
O Μπόμπι, ένας σαραντάρης, στέλεχος σε μεγάλη κατασκευαστική, έχει μια καλή δουλειά, μια όμορφη οικογένεια, μια αξιοζήλευτη μεζονέτα και ένα λαμπερό αυτοκίνητο. Όταν μένει άνεργος, το κρατά κρυφό από τους γύρω του, θεωρώντας πως είναι θέμα χρόνου να βρει γρήγορα μια αντίστοιχη θέση. Στην πορεία όμως αναγκάζεται να επαναπροσδιορίσει τη ζωή του και να εργαστεί ως οικοδόμος.
– Το τέλος της αυταπάτης του αμερικανικού ονείρου.
Δυστυχώς απουσιάζατε
Κεν Λόουτς, 2019
Όταν ο Ρίκι, ένας άνεργος οικογενειάρχης περνάει από συνέντευξη για μια θέση οδηγού, οι προτροπές του εργοδότη μοιάζουν γεμάτες ελπίδα. «Δεν θα δουλεύεις για εμάς, θα δουλεύεις μαζί μας. Εσύ θα είσαι το αφεντικό του εαυτού σου. Θα φέρεις το δικό σου φορτηγό, θα εργάζεσαι χωρίς ωράριο. Όσο περισσότερο δουλεύεις, τόσο περισσότερο θα αμείβεσαι». Όμως ο Ρίκι, δουλευοντας χωρίς ωράριο και θυσιάζοντας τον προσωπικό του χρόνο και τις συνδικαλιστικές κατακτήσεις, φτάνει στο τέλος σε αδιέξοδο και με τη δουλειά του και με τα μέλη της οικογένειάς του.
– Είμαστε εργάτες και όχι συνεργάτες.
Το εργοστάσιο
Γιούρι Μπικοφ, 2018, διανομή στην Ελλάδα 2021
Ένας από τους σύγχρονους ολιγάρχες της Ρωσίας, ο οποίος έγινε πλούσιος αγοράζοντας για ένα κομμάτι ψωμί πρώην κρατικές βιομηχανικές υποδομές, αποφασίζει να κλείσει τη χαλυβουργία του. Οι εργάτες τότε, για να εισπράξουν τα δεδουλευμένα τους, αποφασίζουν να αντιδράσουν με έναν ανορθόδοξο τρόπο. Να τον απαγάγουν.
– Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;
