Σκέψεις που θα συνεχίζουν να γράφονται πάνω στο σκηνικό της διακίνησης πολιτιστικού υλικού.
του Αποστόλη Ζωγράφου
Τον προηγούμενο χρόνο, η κυβέρνηση μπήκε δύο φορές στην διαδικασία κυνηγιού και λουκέτου ιστοσελίδων με περιεχόμενο online streaming ταινιών και τηλεοπτικών σειρών και αρχεία για κατέβασμα αντίστοιχου υλικού. Ενώ κάποιες από τις ιστοσελίδες βρήκαν τον τρόπο να επανεμφανιστούν στον διαδικτυακό χώρο έχει ένα ενδιαφέρον να κάνουμε ένα “zoom out” και να ψηλαφίσουμε τις συνολικότερες διεργασίες που συντελούνται στο κομμάτι της διαδικτυακής διακίνησης ψηφιακού υλικού, με έμφαση στο πολιτιστικό περιεχόμενο.
Η τάση των ανθρώπων να διαμοιράζονται υλικό ποίκιλου περιεχομένου προϋπήρχε του διαδικτύου, όπως για παράδειγμα η ανταλλαγή σημειώσεων μεταξύ φοιτητών, και στο πολιτιστικό εκφράστηκε τις παλαιότερες δεκαετίες γράφοντας και αντιγράφοντας κασέτες, DVD και CD.
Ανατρέχοντας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 παρατηρούνται οι πρώτες κινήσεις διαδικτυακής πειρατείας με την μορφή του δωρεάν διαμοιρασμού ψηφιακού υλικού και γίνονται υπό το φόντο της μαζικότερης χρήσης των υπολογιστών , μέσω κατεβάσματος αρχείων, κυρίως μουσικής, όπου ο κάθε χρήστης συμβάλει ισόποσα στη διακίνηση του αρχείου που κατέχει ένα σύνολο χρηστών. Αρχικά εξαιτίας των τεχνολογικών περιορισμών(ταχύτητες internet και διαθέσιμες μνήμες) ο όγκος των αρχείων ήταν περιορισμένος, αλλά με την πάροδο του χρόνου η δυνατότητα διαχείρισης και διακίνησης μεγαλύτερου όγκου ηλεκτρονικής πληροφορίας στο διαδίκτυο, ενέταξε στο χάρτη του διαδικτυακού διαμοιρασμού κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, ακόμα και λογισμικά όπως λειτουργικά συστήματα(Windows) ή προγράμματα εργαλεία(Office, Matlab, Photoshop).
Στο βαθμό που απασχολούσε τη μουσική βιομηχανία οι κινήσεις αυτές είχαν άμεσο αποτέλεσμα στα κέρδη των μεγάλων ομίλων, οι οποίες στράφηκαν στην αντιμετώπιση τους, τόσο σε διεθνές όσο και σε εγχώριο επίπεδο. Καμπάνιες τύπου “Η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική” εξαπλώθηκαν ανά τον κόσμο, παρομοιάζοντας το κατέβασμα ενός τραγουδιού ή ενός άλμπουμ με τη ληστεία ενός σπιτιού ή μιας τσάντας με θύματα τους προαναφερθέντες ομίλους, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη τεχνολογιών όπως αυτές για την αντιμετώπιση αντιγραφής ενός CD.
Η αντιμετώπιση της πειρατείας από τη μουσική βιομηχανία συνδυάστηκε με τη στροφή σε streaming πλατφόρμες που βασίζουν την κερδοφορία τους περισσότερο στις διαφημίσεις. Τα επόμενα χρόνια συνεχίστηκε η στροφή στην τεχνολογία του stream, όπου επιτρέπεται να ακούσεις τα πάντα online χωρίς να χρειάζεται να τα κατεβάσεις, οι δισκογραφικές εταιρίες. Αυτό αποτέλεσε ένα νέο πεδίο κερδοφορίας το οποίο μείωνε τα κόστη παραγωγής, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την πειρατεία καθώς οι streaming πλατφόρμες(youtube, spotify, itunes κ.α.) έφτασαν στο σημείο να προσφέρουν τα προϊόντα τους δωρεάν, συνοδευόμενα ωστόσο από πολλές διαφημίσεις. Με βάση τα στοιχεία του RIAA(Recording industry Association of America) από την αρχή της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα και κυρίως από το 2015 και έπειτα το κατέβασμα μουσικής μειώνεται σε αντίθεση με τα κέρδη της μουσικής βιομηχανίας που αυξάνονται εμφανώς από χρόνο σε χρόνο.
Όσων αφορά όμως τη βιομηχανία των ταινιών και των τηλεοπτικών σειρών ,η εξέλιξη είναι κάπως διαφορετική. Ο διαμοιρασμός τηλεοπτικών σειρών και ταινιών μέσω torrents υπάρχει σε μεγάλο βαθμό ακόμα και σήμερα. Αν η πρώτη φάση του πολέμου ενάντια στην πειρατεία και την ελεύθερη διακίνηση ψηφιακού υλικού ξεκίνησε το 2008 πέρα από πνευματικά δικαιώματα και copyrights και υπερασπιζόταν τα πνευματικά δικαιώματα των μεγάλων της βιομηχανίας του σινεμά, τα τελευταία χρόνια και με βάση τις επιθέσεις σε ιστοσελίδες και στην Ελλάδα, θα λέγαμε ότι έχει περάσει σε μια νέα φάση, αυτή της υπεράσπισης των streaming πλατφόρμων (Netflix, Amazon prime, Youtube).
Η δημοφιλέστερη πλατφόρμα, αυτή του Netflix, της οποίας η έλευση στην Ελλάδα συνδυάστηκε με επίθεση σε ιστοσελίδες στις αρχές του 2016, αυτή τη στιγμή μετράει 139 εκατομμύρια λογαριασμούς παγκοσμίως και τα κέρδη της έφτασαν στο τέλος του 2018 τα 4.19 δις δολάρια. Έχει σημασία να δούμε ότι πέρα από την απήχηση που έχει πρόσφατα ανακοίνωσε αύξηση της συνδρομής στην Αμερική και την εισαγωγή μιας νέας τεχνολογίας που μπορεί να ανακαλύπτει αν παραπάνω από ένας χρήστης συνδέονται απ’ το ίδιο προφίλ.
Αποτέλεσμα της παραπάνω κατάστασης είναι οι μεγάλοι της βιομηχανίας να φλερτάρουν όλο και πιο πολύ με την ιδέα μιας δικιάς τους streaming πλατφόρμας επιδιώκοντας περισσότερα κέρδη απ’ ότι τους φέρνει η παροχή παραγωγών τους σε άλλες πλατφόρμες.
Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή, ότι προβλέπεται ένα μέλλον με διάφορες πλατφόρμες που η κάθε μία θα αντιστοιχεί και σε κάποια εταιρία παραγωγής με τον καθένα να καλείται να πληρώνει συνδρομές επί συνδρομών για να έχει πρόσβαση σε παλιές και νέες δημιουργίες. Άλλη μια προέκταση αυτής της κατάστασης είναι σαφώς και το περιεχόμενο, το οποίο θα κινείται προφανώς με κριτήριο την εμπορικότητα, υποβαθμίζοντας τελικά την ποιότητα των ήδη διαθέσιμων παραγωγών, και εκμηδενίζοντας οποιαδήποτε προσπάθεια ανεξάρτητων παραγωγών.
Παρόλα αυτά, το επόμενο διάστημα δε μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τις ακριβείς εξελίξεις στον εν λόγω χώρο, αλλά μπορούμε να πούμε ότι αναμένεται περεταίρω “κυνήγι” και ποινικοποίηση οποιουδήποτε προάγει την ελεύθερη διακίνηση δεδομένων ενάντια στις πολιτικές προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων, μέσω τις οποίες ανεβάζουν τα κασέ τους οι μεγάλες εταιρίες παραγωγής πολλές φορές εις βάρος ακόμα και των δημιουργών καλλιτεχνών.
Έχει συμπερασματικά πολύ ενδιαφέρον το πως η ίδια η εξέλιξη της τεχνολογίας προμηνύει τη δυνατότητα για πιο εύκολη διακίνηση και πρόσβαση από όλους για όλους σε πολιτιστικό υλικό και όχι μόνο και πως αυτό εν τέλει αντί να συντελεί στο να έχουν περισσότεροι άνθρωποι πρόσβαση σε πολιτισμικά προϊόντα, καταλήγουμε να έχουμε συνδρομές που θέτουν οικονομικούς φραγμούς και συντελούν σε επιπλέον κέρδη για κάποιους ομίλους.
